Soteria
Soteriahuis Bern bestaat 40 jaar! – Een verslag
El Camino
Soteria, een alternatief voor een psychiatrische ziekenhuisopname
Facilitating and hindering factors of personal recovery in the context of Soteria
A qualitative study among people with (early episode) psychosis – een original research article
“Een Soteriahuis is een betere plek voor mensen met een psychose” – een belangwekkend artikel
Werkgroepen Soteriahuizen
Similes
Een korte film over het Soteria-huis in Zwiëfalten, Duitsland
Soteriahuis Bern bestaat 40 jaar
In 1984 richtte Luc Ciompi Soteria Bern op. Hiermee bracht hij het model van het Soteria huis, dat Loren Mosher had ontwikkeld in Californië, naar Europa. Een Soteriahuis is een gewoon huis in een dorp of een stad waar mensen in een psychotische crisis gepaste zorg krijgen in een kleinschalige setting. Er is een context die veiligheid biedt, zonder deze mensen van de maatschappij te isoleren. De omkadering gebeurt door professionelen, naastbetrokkenen en ervaringswerkers die zorgen voor een continue aanwezigheid en een kwalitatieve benadering voor een persoon in crisis. In een Soteriahuis nemen zowel de gasten als de leden van het team alle aspecten van het dagelijks leven op zich, en dit in een aangename, huiselijke omgeving.
De personen in crisis en de teamleden dragen samen de verantwoordelijkheid voor het reilen en zeilen in het huis. Er is een minimaal gebruik van medicatie en de afspraken hieromtrent worden steeds in onderling overleg genomen. Deze aanpak brengt een aantal substantiële persoonlijke voordelen met zich mee. De afwezigheid van dwangmaatregelen, de aanpak en de huiselijke setting dragen bij tot minder ontreddering en vervreemding tijdens de crisis.
Integratie van een Soteriahuis in de lokale geestelijke gezondheidszorg
Luc Ciompi paste de werking, die door Mosher werd voorgesteld, sterk aan en verbreedde deze op aanzienlijke wijze. Soteria San Francisco was ontstaan vanuit een antipsychiatrische beweging en werd als een alternatieve behandelingsvorm zonder medicatie vooropgesteld. Luc Ciompi ijverde ervoor dat het Soteriahuis in Bern werd geïntegreerd in de plaatselijke geestelijke gezondheidszorg en stelde medicatie voor, indien dit nodig was. De therapeutische woongemeenschap in Bern, welke oorspronkelijk het kleinste zelfstandige ziekenhuis in Zwitserland was, groeide uit tot een breder geïntegreerd aanbod van een dagcentrum, outreachende behandeling aan huis en de mogelijkheid van beschermde woonvoorzieningen. Naast de centraal milieutherapeutische elementen van ‘being with’ en ‘doing with’ werden systematisch een psychodynamische en Open Dialogue benadering toegevoegd. Ook het betrekken van mensen met psychose ervaring naast het Maastrichtse interview, komende uit de beweging voor Stemmenhoorders, werden geïntegreerd in de werking. Al deze elementen zorgden ervoor dat Soteria Bern 40 jaar bleef bestaan en niet meer weg te denken is uit de reguliere psychiatrie in Bern. Gans dit ontwikkelingsproces droeg er eveneens toe bij dat in 2021 Soteria Bern werd uitgeroepen door de WHO als één van de 28 ‘Good practice’ voorbeelden wereldwijd, waar met respect voor de rechten van de mens een persoonsgerichte psychiatrie wordt aangeboden.
Nood aan breder internationaal netwerk voor Soteria
De 40ste verjaardag van Soteria Bern kon niet onopgemerkt voorbijgaan. De hoofdarts van dit huis, Walter Gekle, organiseerde samen met zijn team een internationale bijeenkomst op 20 juni 2024 voor mensen overal in de wereld, die op één of andere manier in een Soteriawerking betrokken zijn. Doel van deze bijeenkomst was een onderlinge kennismaking en een brainstorm over de Soteriawerking in de toekomst.
Een belangrijke topic was de noodzaak tot validering van de Soteria Fidelity Scale zodat meer rigoureus wetenschappelijk onderzoek mogelijk wordt. Dit wetenschappelijk onderzoek is noodzakelijk om een breder draagvlak voor Soteria in de wereld te realiseren. Ook de uitbreiding van een Soteriawerkgroep over de ganse wereld kan hierin een rol vervullen. Er bestaat reeds een Duitstalig Soteria netwerk IAS (Internationale Arbeitsgruppe Soteria) in Duitsland en Zwitserland. De idee werd geopperd deze groep uit te breiden naar een breder Soteria netwerk over verschillende landen in de wereld waar Engels als voertaal wordt gehanteerd en dit onder de koepel van ISPS (International Society for Psychological and Social approaches to Psychosis). Beide organisaties pleiten immers voor een humane, destigmatiserende zorg voor psychose met sterke nadruk op psychosociale benaderingen waarbij trialoog tussen professionelen, mensen met psychose ervaring en familieleden hoog in het vaandel staat.
Op 21 juni 2024 werden een wetenschappelijke conferentie georganiseerd. Doel van deze dag was enerzijds de actuele stand van de Soteriaprojecten in verschillende landen in de wereld te belichten en anderzijds de blik vooruit te richten voor een verdere ontwikkeling van het Soteria-idee.
Mensen met psychose ervaring en ‘Angehörigen’ krijgen het eerste woord. De Wereld Gezondheidsorganisatie pleit voor beleid met respect voor rechten van de mens.
Na een verwelkoming door de dagvoorzitter, Walter Gekle en door Pierre Alain Schnegg, beleidsman van de regering bevoegd voor gezondheid en sociale integratie in het kanton Bern, volgde onmiddellijk een ontroerend interview met Simona Hartmann en Simone Fasnacht die de opvang in een Soteriahuis als doorslaggevend voor hun herstel hebben ervaren op het moment van een belangrijke crisis in hun leven. In een tweede interview illustreerden de mantelzorgers, Peter Marti en Markus Berner, hoe sterk ze het verschil ervoeren tussen de reguliere psychiatrische behandeling en de verwelkomende opvang van hun zoon in het Soteriahuis.
Via online streaming werd het publiek in contact gebracht met Dr Michelle Funk, hoofd van de beleidsunit, Law and Human Rights, Department of Mental Health van de WHO. Zij lichtte toe hoe de Soteriabenadering past in het kader van de UN richtlijnen voor de Community Mental Health Services. Tevens maakte ze een opsomming van de WHO Quality Rights objectieven waaraan Soteria Bern volledig beantwoordt. Ze deed een oproep het nationale beleid en wetgeving in elk land om te vormen in lijn met de het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (CRPD) en andere internationale standaarden voor de rechten van de mens.
Luc Ciompi als inspirerende kracht benadrukt belang van rigoureus wetenschappelijk onderzoek.
Toen de 94 jarige Luc Ciompi zelf het podium betrad werd het uiterst stil. De bevlogen manier waarop hij de wortels van Soteria benadrukte, werd onthaald op een staande ovatie. Deze verdiende hij niet alleen omwille van zijn innemende voordracht maar ook voor datgene wat hij in Europa had verwezenlijkt.
In zijn uiteenzetting pleitte Luc Ciompi voor verder doorgedreven wetenschappelijk onderzoek zodat de Soteriabenadering wereldwijd als de standaard voor een psychotische crisis in elke gezondheidssysteem kan worden opgenomen.
Prof Dirk Richter, Zentrum Psychiatrische Rehabilitation UPC Bern und Berner Fachhochschule Plege BFH, lichtte toe hoe dit wetenschappelijk onderzoek op kwalitatieve basis zal gebeuren binnen Soteria Bern. In hun enthousiaste bijdrages uit de Soteriahuizen in Reichenau (Duitsland) alsook in Zeeland (Nederland) vertelden respectievelijk Dr Daniel Nischk en Dr Pien Leenderste over de specifieke werking in hun huis. Pien Leenderste kon in haar combinatie van kwantitatief en kwalitatief wetenschappelijk onderzoek overtuigende cijfers tonen en illustreerde welke lessen we uit de Soteriawerking in Nederland kunnen trekken.
Soteriabenadering voor jeugdigen in transitieleeftijd, continuïteit en menselijkheid
Tijdens de namiddag gaf prof dr med. Dusan Hirjak met zijn medewerker uit Mannheim een uiteenzetting over ‘Soteria als transpsychiatrische behandelingsvorm bij vroege psychose’. De toehoorders waren eerder op hun ongemak en fronsten de wenkbrauwen toen technische ingrepen als Transcraniële Elektrisch Magnetische Stimulatie alsook Oxytocine inhalatie werden voorgesteld bij deze jonge mensen. Het ontroerende verhaal van de psychotherapeut die ging vissen met een jongeman met psychose om alzo vertrouwen te winnen voor verdere behandeling, stond hiermee in contrast. De visie van de Soteriabenadering was meer herkenbaar in de uiteenzetting van prof dr med Michael Kaess van UPD Bern, die een geïntegreerd behandelingspad voorstelde vanaf de vroege herkenning van psychose tot de rehabilitatie voor deze jonge mensen waar menselijkheid en continuïteit van zorg centraal staan
Verbinding en warme nabijheid als gemeenschappelijke elementen van Open Dialogue- en de Soteriabenadering.
De bijdrages vanuit UK en België, – beide landen waar nog geen Soteriahuizen bestaan- illustreerden dat zowel mensen met psychose ervaring als hun familieleden best samen met professionelen het roer in handen nemen om hun pleidooi te versterken. Rita Horgan, voorzitter van Soteria Network UK, Kate Allsopp, Service User Resaercher van Manchester en Jen Kilyon, moeder van een zoon met psychose en oprichtster van het Soteria Network in UK, hopen via onderzoek de overheidinstanties in de UK te motiveren voor de oprichting van Soteriahuizen.
Dag Van Wetter, stafmedewerker en Open Dialogue Companion in vzw Psyche en kernwerker van El Camino Bekegem, illustreerde op enthousiaste wijze hoe vanuit Open Dialogue en Open Kring bijeenkomsten in El Camino naar een Soteriahuis wordt toegewerkt door ‘companions’ bij elkaar te brengen. Hij benadrukte hierbij dat de zeven principes van de Open Dialogue benadering hand in hand gaan met de ‘being with’ en ‘doing with’ elementen van de Soteriabenadering. Verbinding en warme nabijheid staan hier centraal.
Tenslotte kwam prof dr med Pesach Lichtenberg, Director van Soteria Inpatient Unit in Jerusalem aan het woord en wist hij heel de zaal te begeesteren door oplossingen aan te reiken voor elke hinderpaal waarmee men geconfronteerd wordt bij de oprichting van een Soteriahuis. Het overtuigende onderzoek van zijn medewerker, Avraham Friedlander, dat ook in het Israëlisch parlement werd voorgesteld, wist dit land te mobiliseren tot de oprichting van 30 Soteriahuizen in minder dan 10 jaar tijd in Israël. De wetenschappelijke dag werd afgesloten door een panel bestaande uit mensen met psychose ervaring en ‘angehörigen’. Zij hielden allen een pleidooi voor een breder toepassen van de Soteriabenadering in de ganse wereld.
Dagvoorzitter, Walter Gekle, beëindigde moe maar tevreden de conferentie onder een daverend applaus. Alle aanwezigen werden uitgenodigd op een diner en afterparty in een Zwitserse danszaal aan de rand van de stad waar we genoten van heerlijke Zwitserse gerechten onder begeleiding van een sfeer scheppende accordeonist en konden napraten over wat de Soteriagemeenschap drijft. Op informele wijze werden banden gesmeed, foto’s genomen en beloftes gemaakt elkaar snel weer te zien.
Besluit
Het was een uiterst boeiende tweedaagse. Zowel de getuigenissen van mensen met psychose ervaring en deze van hun familieleden, alsook het wetenschappelijk onderzoek in Zwitserland, Duitsland, Israël en Nederland, aangevuld door de aanmoedigende woorden van de WHO afgevaardigde, pleitten ervoor dat de Soteriabenadering als standaard benadering voor mensen in psychotische crisis zou moeten worden aangeboden. Het grote enthousiasme van de professionelen die met veel voldoening en tevredenheid in Soteriahuizen werken en niet meer terug willen naar hun vroegere werkplek, was verbindend en stimulerend. Toch lijkt het erop dat nog veel moet gebeuren vooraleer de Soteriabenadering breed zijn ingang zal vinden. Vermoedelijk speelt angst voor het onbekende zowel bij professionelen als bij beleidsmakers hierin een rol.
Ludi Van Bouwel, Psychiater/psychoanalytica Belgische School voor Psychoanalyse, Member en Past President of the Executive Committee of ISPS, Medereiziger en Compagnon van El Camino Bekegem.
Een bezoek aan Soteriahaus Bern?
Soteriahuis El Camino
El Camino stelde zich sinds de oprichting van de vzw tot doel om een Soteriahuis op te richten. Naast het ondertekenen van het Soteria-manifest, werkten we in 2022-2023 hard aan een dossier waarin we de wetenschappelijke evidentie uit het buitenland hebben verzameld en de budgettaire vertaling proberen te maken naar de Vlaamse en Belgische context.
Nu we klaar zijn met deze oefening willen we het debat over het maatschappelijk belang van een Soteriahuis aanzwengelen. De wetenschappelijke evidentie uit de vele Soteriahuizen in het buitenland toont namelijk aan dat er een alternatief voor een opname kan geboden worden via een Soteriahuis en dat dit een aantal substantiële persoonlijke en maatschappelijke voordelen met zich meebrengt.
Lees er verder alles over op hun site.
Soteria, een alternatief voor een psychiatrische ziekenhuisopname
Ludi Van Bouwel hield op het symposium “De toekomst van de psycholoog” in oktober 2022 in Gent aan UGent de volgende lezing: Kijk nog eens terug.
Facilitating and hindering factors of personal recovery in the context of Soteria—A qualitative study among people with (early episode) psychosis
Objective: The objective of this study was to gain insight into patients’ experiences of how personal recovery (PR) is facilitated or hindered in the context of an early episode psychosis setting (Soteria). We thereby aimed to contribute to the understanding of how care settings may promote or hinder the process of PR in people with (acute) psychosis.
Method: This study used a qualitative method, consisting of semi-structured in-depth interviews with people who had been admitted to a Soteria house in the Netherlands. Interview transcripts were analyzed following the Grounded Theory approach.
Results: Five themes emerged from the data illustrating how Soteria facilitated or impeded PR. The experience of togetherness in contact with staff and peers, feeling at home, and being active facilitated PR, while the emphasis put on medication by staff was experienced as hindering, and attention to spirituality was missed.
Conclusion: In addition to the literature that identified factors associated with PR in psychosis, the current study gives a sense of how this can be put into practice. By offering treatment within a normalizing, holding environment, with emphasis on equality, close contact, optimism, active structured days, open-mindedness toward spirituality, and the role of medication, PR can be facilitated without detracting from guideline-based treatment aimed at symptomatic recovery. Similarities with existing concepts are discussed
Voor het complete artikel – klik even hier.
“Een Soteriahuis is een betere plek voor mensen met een psychose”
Er verscheen onlangs een belangwekkend artikel over Soteriahuizen op “Sociaal .Net”
Werkgroep Soteriahuizen
In Vlaanderen werd de werkgroep Soteriahuizen opgericht in juni 2020 met als doel het implementeren van Soteriahuizen in Vlaanderen. De Vlaamse werkgroep Soteriahuizen is samengesteld uit professionelen in de geestelijke gezondheidszorg met expertise in de behandeling van psychose en uit personen die zelf een dergelijke crisis hebben doorgemaakt, alsook naastbetrokkenen van mensen met een psychosegevoeligheid.
Volop informatie over de Werkgroep Soteriahuizen in Vlaanderen
Similes
De vereniging Similes is ook volop bezig met activiteiten rondom de Soteria -gedachte.
Elders op deze website vind je hun activiteiten.
Korte film over het Soteria-huis in Zwiëfalten in Duitsland
Beim Besuch der Soteria Zwiefalten haben wir mit dem Chefarzt der Abteilung Allgemeine Psychiatrie Alb-Neckar des ZfP Südwürttemberg Dr. Alex Gogolkiewicz gesprochen. Er ist Vorstandsmitglied der Internationalen Arbeitsgemeinschaft Soteria.