Therapieën

Cognitieve gedragstherapie
Acceptance and commitment therapy

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie bij bijzondere belevingen
Informatie voor mensen die hun probleem aan willen pakken

Cognitieve gedragstherapie
Een effectieve behandeling bij bijzondere belevingen

Cognitieve gedragstherapie, ofwel denken en doen therapie, is een vorm van psychotherapie. Eerst wordt het probleem in kaart gebracht. Daarna werkt u met de therapeut samen om doelen te bereiken en controle over problemen te vergroten. Het is een behandeling die zich richt op uw beleving. Door samen na te denken, dingen uit te zoeken en vooral dingen uit te proberen, onderzoekt u in welke mate negatieve verwachtingen uitkomen. Vaak blijkt dat mee te vallen, “beleven is geloven”. Op deze manier ontstaat meer vrijheid en vermindert u negatieve gevoelens. het doel is dat u sterker wordt en u veilig voelt. Dat controle toeneemt. Uw sterke kanten en de mensen om u heen zijn ook belangrijk in de therapie en worden waar mogelijk gebruikt om verder te komen.

U bent doorverwezen naar een cognitief gedragstherapeut voor behandeling van bepaalde belevingen. Misschien hebt u last van Djinn, Winti, of andere geesten. Misschien hebt last van het boze oog of een vervloeking. Misschien ervaart u vreemde gevoelens in uw lichaam, of ziet u ’s nachts aparte dingen. Misschien lezen anderen uw gedachten, of voelen uw gedachten niet meer als van u zelf. Ook kan het zijn dat u ideeën hebt die u veel bezighouden, maar die uw familie of vrienden niet goed begrijpen. Zoals over een speciale missie, een uitgesproken geloof, of iets anders.
Eigenlijk zijn dit helemaal niet zulke bijzondere ervaringen. Ze komen namelijk veel voor en de meeste mensen kunnen er goed mee leren omgaan. Ze kunnen echter wel een probleem worden, u kunt er last van krijgen, of ze kunnen uw functioneren gaan hinderen. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat cognitieve gedragstherapie in dat geval de beste psychologische behandeling is. In deze folder kunt u lezen (1) wat we met bijzondere belevingen bedoelen; (2) wat cognitieve gedragstherapie is; en (3) hoe deze behandeling werkt.

Wat zijn bijzondere belevingen?
De bijzondere belevingen die hierboven genoemd staan zijn geen ziekten, maar ervaringen die zich in bepaalde mate kunnen voordoen bij alle mensen. Ze komen vaak voor bij psychische aandoeningen. Hoewel het dus normale ervaringen zijn, kunnen ze uw leven wel flink gaan overheersen.

Er zijn twee soorten bijzondere belevingen:
(1) Bijzondere waarnemingen. Dus aparte dingen zien of horen, ruiken of proeven. Maar denk ook aan ervaringen op of in uw lichaam. Of een aparte beleving in uw hoofd.
(2) Bijzondere ideeën. Dit kan gaan over geesten die het op u gemunt hebben, speciale gaven die u bezit, en van alles meer.
Beide soorten belevingen zijn vooral bijzonder als uw vrienden en familie het niet meer begrijpen, en u eigenlijk alleen komt te staan. Dan wordt het vaak een probleem. Ook is het een probleem wanneer u er last van krijgt, bijvoorbeeld angstig wordt.

Effectieve behandeling bij bijzondere belevingen die last geven
Medicatie kan een rol spelen bij de behandeling van bijzondere belevingen die last geven. Medicijnen kunnen deze ervaringen soms dempen. Maar voor ongeveer de helft van de mensen is dit helaas niet genoeg. Misschien hebt u zelf ervaren dat de problemen ondanks medicijngebruik blijven bestaan.
Gelukkig zijn er nog meer mogelijkheden voor behandeling. Cognitieve gedragstherapie kan ook goed werken. Iedereen met bijzondere belevingen die last geven, hoort deze behandeling aangeboden te krijgen. Dat staat in de Nederlandse richtlijnen van goede zorg (de Zorgstandaard). En de behandeling wordt dan ook vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekeraar. U hebt natuurlijk zelf de keuze of u dit wilt proberen. De behandeling is wetenschappelijk bewezen effectief. Het werkt helaas niet altijd en voor iedereen, maar we weten niet van tevoren voor wie wel/niet. Als u het wilt proberen en zich ervoor inzet, is er een goede kans dat u er veel aan zal hebben.

Wat is cognitieve gedragstherapie?
Cognitieve gedragstherapie onderzoekt de samenhang tussen gebeurtenissen, gevoelens, gedachten en gedrag. Het doel is dat u uw problemen leert begrijpen. Waar ze vandaan komen. En ook wat de problemen in stand houdt. U gaat in de therapiesessies actief aan de slag. En u werkt tussen de sessies door ook aan het oplossen van uw problemen. Omdat de behandeling duidelijke doelen heeft, duurt cognitieve gedragstherapie over het algemeen vrij kort, variërend tussen 10 tot 25 sessies.

Hoe werkt cognitieve gedragstherapie bij bijzondere belevingen?
Wat kunt u verwachten van een behandeling met cognitieve gedragstherapie? Voor de duidelijkheid hebben we de therapie verdeeld in stappen.

Stap één: uitleg en informatie
Om te beginnen legt de cognitief gedragstherapeut u uit hoe de therapie werkt. En hoe dit u kan helpen, bijvoorbeeld door minder last te krijgen van bijzondere belevingen. U zult minder angst, verdriet en boosheid voelen. U gaat zich beter voelen, gaat weer makkelijker naar buiten en de omgang met anderen wordt fijner.

Stap twee: problemen in kaart brengen
Samen met de therapeut gaat u na wat precies uw problemen zijn. De therapeut stelt daarbij veel vragen. Daarbij vraagt de therapeut u ook om tussen de afspraken door dingen bij te houden en vast te leggen wat u denkt en doet. Zo leert u dat gevoelens en gedrag vooral bepaald worden door wat u denkt over een gebeurtenis. Ook leert u welke negatieve gevoelens u hebt, en hoe sterk ze zijn. Dit houden we bij. Zo kunt u later nagaan of daarin verandering is gekomen. Ook worden vragenlijsten gebruikt om te scoren hoe erg de problemen zijn. Samen met de therapeut bekijkt u verder welke vroegere gebeurtenissen samenhangen met de huidige problemen.
Samen met de therapeut gaat u uw probleem opschrijven. Wat maakt dat u zo’n moeite hebt met bepaalde dingen? Welke gevoelens horen hierbij? Wat doet u daardoor? Wat zijn de gevolgen van da manier waarop u erover denkt en hoe u erop reageert? Zijn er gebeurtenissen van vroeger die te maken hebben met die vervelende gevoelens? Of zijn er nu bepaalde dingen aan de hand die deze gevoelens uitlokken? Uiteindelijk legt u dit allemaal vast op papier (of digitaal als u dat liever hebt) samen met de doelen die voor u belangrijk zijn.

Stap drie: onaangename emoties verminderen, gedrag oefenen, en uw doelen bereiken
U weet inmiddels dat uw gevoelens vooral bepaald worden door de betekenis die gebeurtenissen voor u hebben. Hoe zit dat in uw eigen leven? Samen met de therapeut staat u stil bij de uitleg die u aan belangrijke gebeurtenissen in uw leven geeft. U gaat ook samen op onderzoek uit. Zijn er andere verklaringen mogelijk? U ontdekt dat lastige situaties heel anders kunnen zijn als u er anders naar kijkt of er anders op reageert. U gaat dingen proberen, en leert zo relativeren. Ook leert u beter omgaan met negatieve emoties. Verder bekijkt u hoe moeilijke situaties te overwinnen zijn. Soms is dit alles niet voldoende en voelt u zich nog steeds hulpeloos of minder waard dan anderen. In dat geval helpt de therapeut u om uw sterke kanten te ontdekken of versterken en die te gebruiken in de strijd tegen onzekerheid.

Stap vier: sterk en weerbaar blijven
Bijzondere belevingen kunnen goed worden behandeld, maar de gevoeligheid ervoor blijft vaak. Bijvoorbeeld bij veel tegenslag of stress in het leven. Aan het einde van de behandeling geeft de therapeut u daarom tips, en maakt u samen een plan, om hierop voorbereid te zijn, in balans te blijven en controle te houden.

Een artikel van Tonnie Staring

Een treffend filmpje over iemands eigen ervaring met CGT voor psychose

Een bijzondere nieuwe website over bijzondere ervaringen

Cognitieve gedragstherapie bij achterdocht en stemmen horen
Informatie voor mensen die hun probleem aan willen pakken

Je bent doorverwezen naar een cognitief gedragstherapeut voor behandeling van achterdocht en stemmen horen. Deze ervaringen komen veel voor en de meeste mensen kunnen er goed mee leren omgaan. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat cognitieve gedragstherapie de beste psychologische behandeling is als deze ervaringen een probleem zijn. In deze folder kun je lezen (1) wat overmatige achterdocht is en wat we met stemmen horen bedoelen, (2) wat cognitieve gedragstherapie is en (3) hoe deze behandeling werkt.

Wat zijn achterdocht en stemmen horen?
Ernstige achterdocht (paranoia) en stemmen horen (auditieve hallucinaties) zijn geen ziekten, maar ervaringen die zich in bepaalde mate kunnen voordoen bij iedereen. Hoewel het dus normale ervaringen zijn, kunnen ze je leven wel flink gaan overheersen.

Ernstige achterdocht
Achterdocht is een normale reactie op bedreigende gebeurtenissen die we niet goed begrijpen, soms door het horen van stemmen. Bij sommige mensen kan achterdocht zo erg worden dat zij nergens anders meer mee bezig kunnen zijn. Zij worden dan zo angstig dat ze niemand meer vertrouwen en het contact met anderen vermijden. Soms leidt dit tot een soort kluizenaarsbestaan, waarbij er met bijna niemand meer contact is. Overmatige achterdocht gaat ook vaak samen met minder goed slapen, veel piekeren, en een verminderd zelfvertrouwen.

Stemmen horen
Als je stemmen hoort zonder dat er iemand bij je is die praat, ben je niet de enige. Dit verschijnsel komt voor bij ongeveer tien procent van de bevolking (1,7 miljoen mensen in Nederland). De ervaringen zijn wel heel verschillend. Sommige mensen horen hun eigen naam en krijgen vriendelijke adviezen. Maar het kan ook zijn dat de stemmen negatief commentaar geven op je gedrag, of gevaarlijke of vernederende opdrachten geven. Soms zijn de stemmen zo overheersend en geven zij zoveel kritiek en opdrachten, dat het lijkt alsof de stemmen de macht hebben. Dit kan voor veel angst zorgen en je in moeilijke of gevaarlijke situaties brengen.

Effectieve behandeling bij achterdocht en stemmen horen
Medicatie kan een belangrijke rol spelen bij de behandeling van achterdocht en stemmen horen. Medicijnen kunnen ervoor zorgen dat deze ervaringen minder worden. Maar voor ongeveer de helft van de mensen is dit helaas niet genoeg. Misschien heb je zelf ervaren dat de problemen ondanks medicijngebruik blijven bestaan. Gelukkig zijn er nog meer mogelijkheden voor behandeling. Uit onderzoek blijkt dat cognitieve gedragstherapie in veel gevallen goed werkt bij achterdocht en stemmen horen.

Wat is cognitieve gedragstherapie?
Cognitieve gedragstherapie onderzoekt de samenhang tussen gebeurtenissen, gevoelens, gedachten en gedrag. Het doel is dat je je problemen leert begrijpen. Waar ze vandaan komen en ook wat de problemen in stand houdt. Je gaat in de therapiesessies actief aan de slag en je werkt tussen de sessies door ook aan het oplossen van je problemen. Cognitieve gedragstherapie is opgenomen in de Nederlandse richtlijnen van goede zorg (de Zorgstandaard). De behandeling wordt dan ook vergoed vanuit het basispakket van de zorgverzekeraar. Soms is een combinatie van therapie en medicijnen nodig. Wat voor jou het beste is, bekijk je samen met je behandelaar.

Hoe gaat een cognitieve gedragstherapie in zijn werk?
Wat kun je verwachten van een behandeling met cognitieve gedragstherapie? Voor de duidelijkheid hebben we de therapie verdeeld in stappen.

Stap één: uitleg en informatie
Om te beginnen legt de cognitief gedragstherapeut je uit hoe de therapie werkt en wat die voor je kan doen. Cognitieve gedragstherapie kan je helpen minder achterdochtig te worden of minder last te krijgen van stemmen. Je voelt dan minder angst, verdriet en boosheid. Voor de duidelijkheid: door de therapie zullen je stemmen meestal niet (geheel) verdwijnen. Wel helpt het om de negatieve gevolgen te verminderen. Je gaat je beter voelen, kunt bijvoorbeeld weer makkelijker naar buiten en merkt dat de omgang met andere mensen fijner wordt.

Stap twee: problemen in kaart brengen
Samen met de therapeut ga je na wat precies je problemen zijn. De therapeut stelt daarbij veel vragen. Wat maakt dat je zo’n moeite hebt met bepaalde dingen? Welke gevoelens horen hierbij? Wat doe je daardoor? Wat zijn de gevolgen van de manier waarop je erover denkt en hoe je erop reageert? Zijn er gebeurtenissen van vroeger die te maken hebben met die vervelende gevoelens? Of zijn er nu bepaalde dingen aan de hand die deze gevoelens uitlokken? Daarbij vraagt de therapeut je ook om tussen de afspraken door dingen bij te houden en vast te leggen wat je denkt en doet. Zo leer je dat gevoelens en gedrag vooral bepaald worden door wat je denkt over een gebeurtenis. Ook leer je welke negatieve gevoelens je hebt, en hoe sterk ze zijn. Uiteindelijk leg je dit allemaal vast op papier (of digitaal als je dat liever hebt) samen met de doelen die voor jou belangrijk zijn. Zo kun je later nagaan of daarin verandering is gekomen. Je vult vragenlijsten in om bij te houden hoe erg de problemen zijn.

Stap drie: onaangename emoties verminderen, gedrag oefenen, en je doelen bereiken
Je weet inmiddels dat je gevoelens vooral bepaald worden door de betekenis die gebeurtenissen voor jou hebben. Hoe zit dat in je eigen leven? Samen met de therapeut sta je stil bij de uitleg die je aan belangrijke gebeurtenissen in je leven geeft. Je gaat ook samen op onderzoek uit. Zijn er andere verklaringen mogelijk? Je ontdekt dat lastige situaties heel anders kunnen zijn als je er anders naar kijkt of er anders op reageert. Je gaat dingen proberen, en leert zo relativeren. Ook leer je beter omgaan met negatieve emoties. Verder bekijk je hoe moeilijke situaties te overwinnen zijn. Soms is dit alles niet voldoende en voel je je nog steeds hulpeloos of minder waard dan anderen. In dat geval helpt de therapeut je om je sterke kanten te ontdekken of versterken en die te gebruiken in de strijd tegen onzekerheid.

Stap vier: sterk en weerbaar blijven
Achterdocht en stemmen horen kunnen goed worden behandeld, maar de gevoeligheid ervoor blijft vaak. Bijvoorbeeld bij veel tegenslag of stress in het leven. Aan het einde van de behandeling geeft de therapeut je daarom tips om hierop voorbereid te zijn. Samen maken jullie een plan om in balans te blijven, en controle te houden.

Hoe lang duurt cognitieve gedragstherapie?
Een behandeling bestaat meestal uit 10 tot 25 wekelijkse sessies. Die duren meestal 45 tot 60 minuten. Hoeveel sessies er precies nodig zijn, hangt af van de ernst van je klachten. Het kan zijn dat sommige klachten niet helemaal verdwijnen. De behandeling kan je dan wel helpen om er minder last van te hebben.

Van wie krijg je cognitieve gedragstherapie?
Meestal krijg je cognitieve gedragstherapie van een therapeut die psycholoog is. Dat is iemand die een studie psychologie aan de universiteit heeft afgerond. Het is belangrijk dat je vertrouwen hebt in je therapeut en dat je samen tot goede afspraken kan komen over de behandeling. Vind je dingen niet prettig gaan in de behandeling? Dan mag je dat altijd zeggen. Of vraag om een andere therapeut als je er samen niet uitkomt.
Iedereen mag zich psycholoog noemen of zeggen cognitieve gedragstherapie te geven. Dit zijn geen beschermde begrippen in Nederland. Ook zijn er psychologen met een aanvullende opleiding tot gz-psycholoog of psychotherapeut. Zij hebben wel een beschermde titel en staan in het zogenaamde BIG-register. Wil je zeker zijn van dat de behandeling goed wordt gegeven? Ga dan naar een behandelaar die ingeschreven is bij de VGCt. Dan krijg je een therapeut die goed opgeleid en nageschoold is.

Een artikel van Tonnie Staring

Acceptance and commitment therapy

artikel volgt nog …